Yoksulluk Oranı Geriledi

TÜİK’e göre, Türkiye'de en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay, geçen yıl bir önceki yıla göre 1,8 puan artarak yüzde 49,8'e yükselirken, en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun aldığı pay 0,1 puan azalarak yüzde 5,9'a geriledi.

Buna göre, Hane halkı kullanılabilir gelirinin, hane halkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak hesaplanan eşdeğer hane halkı büyüklüğüne bölünmesiyle elde edilen "eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine" göre, en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay, 2023'te bir önceki yıla kıyasla 1,8 puan artarak yüzde 49,8 oldu.

Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan ve sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, 1'e yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade eden Gini katsayısı, 2023'te bir önceki yıla göre 0,018 puan artışla 0,433 olarak tahmin edildi. Türkiye'de yıllık ortalama hane halkı kullanılabilir geliri, geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 70,7 yükselişle 167 bin 983 liraya çıktı. Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri, bir önceki yıla göre yüzde 72,3 artarak 48 bin 642 liradan 83 bin 808 liraya yükseldi. Yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek tutar, 2022'ye göre 37 bin 522 lira artarak 100 bin 76 lirayla tek kişilik hane halklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hane halklarının yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri 99 bin 916 lira iken, tek çekirdek aileden oluşan hane halklarında bu değerin 85 bin 758 lira olduğu görüldü. En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hane halkı fert gelirine sahip hane halkı tipi ise 66 bin 1 lirayla en az bir çekirdek aile ve diğer kişilerden oluşan hane halkları oldu.

GELİRDEN EN YÜKSEK PAYI MAAŞ VE ÜCRET GELİRİ ALDI

Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, yüzde 48,5 ile bir önceki yıla göre 2,3 puan artan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırada yüzde 22,1 ile bir önceki yıla göre 1,1 puan artan müteşebbis geliri bulunurken, üçüncü sırayı yüzde 17,6 ile bir önceki yıla göre 2,6 puanlık azalış gösteren sosyal transfer geliri oluşturdu. Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde 20,5 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı yüzde 88,4 olarak gerçekleşti. Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 157 bin 851 lira, lise ve dengi okul mezunlarında 114 bin 374 lira, lise altı eğitimlilerde 89 bin 12 lira, bir okul bitirmeyenlerde 63 bin 425 lira ve okuryazar olmayan fertlerde 45 bin 637 lira olarak hesaplandı. Yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 89,7 ile lise altı eğitimli, en düşük artış ise yüzde 79,6 ile okuryazar olmayan fertlerde kaydedildi. Esas iş gelirleri sektörel olarak incelendiğinde, en yüksek yıllık ortalama gelirin 121 bin 13 lirayla hizmet sektöründe, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 92 bin 632 lirayla tarım sektöründe elde edildiği görüldü. Bir önceki yıla göre yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 100,9 ile tarım sektöründe gözlenirken, bunu yüzde 86,7 ile sanayi sektörü izledi. Hizmet sektöründe yüzde 83,2, inşaat sektöründe ise yüzde 74,3 artış kaydedildi. Yıllık ortalama esas iş gelirleri, sırasıyla işverenlerde 408 bin 174 lira, kendi hesabına çalışanlarda 115 bin 622 lira, ücretli maaşlılarda 102 bin 821 lira ve yevmiyelilerde 53 bin 334 lira olarak hesaplandı. Bu dönemde en yüksek artış yüzde 108,1 ile yevmiyelilerde, en düşük artış ise yüzde 80,7 ile ücretli maaşlılarda oldu.

EN DÜŞÜK GELİR VAN, MUŞ, BİTLİS VE HAKKARİ’DE

Öte yanda, Türkiye'de yaşanan deprem nedeniyle 2023 yılında TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) bölgesinde alan çalışması yapılamadı. Bu nedenle İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) ayrımında verilen bölgesel sonuçlar 25 bölgeyi kapsadı. Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri geçen yıl 83 bin 808 lira iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 114 bin 634 lirayla İstanbul oldu. Burayı, 108 bin 36 lirayla Ankara bölgesi ve 101 bin 372 lirayla Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri ise 39 bin 173 lirayla Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgesinde gerçekleşti. Son yapılan araştırma sonuçlarına göre, "toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği payın en düşük gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği paya bölünmesiyle" hesaplanan P80/P20 oranı 7,9'dan 8,4'e çıktı. Bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgesi 5,3 ile Zonguldak, Karabük ve Bartın oldu. Bu bölgeleri 5,4 ile Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova ve 5,5 ile Van, Muş, Bitlis ve Hakkari bölgeleri izledi. Söz konusu oranın en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri ise 9,4 ile Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan, 8,4 ile İstanbul ve Ankara olarak kayıtlara geçti. Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı yüzde 10'luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde, bir önceki yılda birinci yüzde 10'luk grupta olan fertlerin geçen yıl yüzde 49,2'sinin, son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde 66,5'inin gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2022'de birinci yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 29,9'unun 2023'te gelir grubu birden fazla yükseldi. Son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde 13,1'inin gelir grubu birden fazla düştü. Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel verilerinden elde edilen sonuçlara göre, 2022'de işsiz olan fertlerin yüzde 42,4'ü geçen yıl çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2022'de "çalışan" olarak belirlenen fertlerin 2023'te yüzde 90,5'i çalışma hayatına devam etti. Bir önceki yıl iş gücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 10,1'i iş gücüne katıldı.